دانشیار دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز دانشگاه شیراز که اعتقاد دارد راهکار “شیرین‌سازی و انتقال آب دریا” برای مقابله با کم‌آبی و بحران آب جز در موارد خاص، به صرفه نیست، به تشریح ابعاد اقتصادی و زیست محیطی این اقدام پرداخت.
دکتر مهرزاد فیلی‌زاده در سمینار تخصصی “راهکارهای مقابله با بحران آب در مناطق مرکزی ایران: بایدها و نبایدها” به تشریح راهکارهای نامناسب پرداخت و گفت: راهکار «شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آن به مناطق مرکزی کشور» تأثیرات مخرب محیط‌زیستی مختلفی، نظیر افزایش شوری آب دریا، ورود فلزات سنگین و مواد شیمیایی به دریا، تغییر اکوسیستم و از بین بردن زندگی برخی از آبزیان و افزایش آلودگی هوا را به‌دنبال دارد.
به نقل از دانشگاه شیراز، فیلی‌زاده، با بیان اینکه طبق محاسبات فنی و اقتصادی انجام شده، این راهکار بسیار پرهزینه است، گفت: برای نمک‌زدایی و انتقال ۲۵۰هزار مترمکعب آب شیرین بر روز به اطراف شهری مانند شیراز، بدون درنظر گرفتن هزینه زمین، نیاز به حدود ۲۵هزار میلیاردتومان سرمایه‌گذاری اولیه است.
این عضو هیئت علمی دانشکده شیمی، نفت و گاز دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد که هزینه‌ی نهایی نمک‌زدایی و انتقال هر مترمکعب آب شیرین به شیراز حداقل ۳۰.۵ هزارتومان می‌شود که مقدار زیادی است و بیش از ۲۲برابر تعرفه آب شهری است.
به گفته‌ی وی، هزینه‌ی آب نمک‌زدایی شده از ۱۲.۵هزارتومان در بوشهر (محل درنظر گرفته شده برای سیستم آب شیرین‌کن)، به‌دلیل هزینه‌ی بالای انتقال، به حدود ۳۰.۵ هزارتومان افزایش می‌یابد. این هزینه آنقدر بالا است که اگر با آن محصولات معمول کشاورزی کشت شود، هزینه‌ی آب مصرفی بسیار بیشتر از قیمت فروش محصول است. به‌عنوان مثال، هزینه‌ی هر کیلوگرم ذرت با این آب، حدود ۳۳هزارتومان می‌شود، اما قیمت فروش این محصول توسط کشاورز حدود ۲هزار تومان است. یعنی تنها هزینه‌ی آب، بیش از ۱۵برابر قیمت فروش ذرت خواهد شد.
انتقال آب دریا جز برای موارد خاص اقتصادی نیست
طبق بررسی این متخصص حوزه آب و انرژی، انتقال آب از دریا به مناطق مرکزی کشور (به‌غیر از موارد استثناء و خیلی خاص برای آب شرب یا صنعت)، از نظر اقتصادی و محیط‌زیستی نامناسب است و نباید در سطح گسترده (آن طور که برخی از مسئولان و نمایندگان محترم می‌گویند) انجام شود.
در ادامه این عضو هیأت‌علمی مهندسی شیمی دانشگاه شیراز «پیرامون انتقال صنایع بزرگ از استان‌های مرکزی به مناطق حاشیه دریا» که توسط برخی از مسئولان مطرح شده است، سخن گفت و به تشریح مشکلات مختلفِ انتقال این صنایع از نظر عملیاتی، اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی و فرهنگی پرداخت و اظهار داشت: انتقال صنایع در حال کار، پردردسر و بسیار گران است، درنتیجه این راهکار نیز نامناسب است.
لزوم تبیین اهمیت و ارزش آب
در بخش دوم این سمینار، فیلی‌زاده به راهکارهایی که در مقابله با بحران آب “باید” انجام شود پرداخت و به‌عنوان اولین راهکار بیان کرد: باید وضعیت بحرانی آب در کشور و ارزش بالا و استراتژیک آب برای تمام مسئولان و مردم تبیین و تشریح شود.
وی در ادامه با تاکید بر نقش مهم کشاورزی در بحث آب، گفت: در کشور ما اکثر آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و باید تصمیمات مهم و اساسی در تغییر شیوه کشاورزی، حرکت به سمت روش‌های نوین، افزایش بهره برداری و کارایی کشاورزی و اصلاح روش‌های آبیاری اتخاذ و اجرا شود. همچنین باید در زمینه‌ی کاهش صادرات آب مجازی و همچنین جلوگیری از کشت محصولات پر مصرف آب در مناطق کم آب، قوانین جدی وضع و اعمال شود.
هزینه چند برابری اشتغال بخش کشاورزی در مقایسه با صنعت
فیلی‌زاده افزود: میزان آب مصرفی برای اشتغال هر نفر در کشاورزی معمولاً بیش از ۱۰برابر آب مصرفی لازم برای اشتغال یک نفر در صنعت است؛ بنابراین از آنجایی که بخش زیادی از کشاورزان عزیز به‌دلیل فقدان شغل جایگزین و نداشتن درآمد دیگر، به کشاورزی ادامه می‌دهند، باید اشتغال جایگزین برای ایشان ایجاد گردد و به این منظور، می‌بایست اقدامات مناسبی برای ایجاد صنایع کوچک، بازرگانی صنایع‌دستی، استفاده از انرژی خورشیدی و … برای کشاورزان انجام شود.
وی بر لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب شهری و صنعتی تاکید کرد و برحسب تجربیات صنعتی خود در زمینه‌ی تصفیه پساب گفت: یکی دیگر از کارهایی که باید انجام شود، جمع‌آوری، بازچرخانی و مدیریت هرچه بهتر پساب‌های شهری و صنعتی است و به این صورت می‌توان بخش زیادی از پساب موجود را مجدد به چرخه مصرف بازگرداند.
عضو هیئت علمی مهندسی شیمی دانشگاه شیراز تأکید کرد: باید همواره در تصمیم‌گیری‌ها در زمینه‌ی مدیریت و مصرف آب، از نظرات متخصصان و کارشناسان صنعت و دانشگاه‌ها استفاده گردد تا در ایران، دیگر اشتباهات بزرگ در این حوزه به وجود نیاید.
این سمینار تخصصی، به همت انجمن علمی انرژی و محیط زیست و معاونت پژوهشی دانشکده شیمی، نفت و گاز دانشگاه شیراز با همکاری شرکت آب منطقه‌ای فارس و با حضور جمعی از اساتید، متخصصان و علاقه‌مندان حوزه‌ی آب و صنعت، به‌صورت حضوری و مجازی و برگزار شد./ایسنا
