در حالی که دنیا به سمت پیشرفت و توسعه فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کند، مسئولان کشور ما دست روی دست گذاشته و راهکار‌های آسان‌تری مانند استفاده از سوخت‌های فسیلی را انتخاب کرده‌اند، به همین دلیل است که امروز جزو یکی از عقب‌مانده‌ترین کشورها در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هستیم و باید فوراً برای آن فکری کنیم.
خبر کوتاه و عجیب است: «امریکا هواپیمای بی‌سرنشینی ساخته که می‌تواند با انرژی خورشیدی و سلول‌های سوخت هیدروژنی به مدت ۹۰روز در آسمان پرواز کند!» این هواپیما به هیچ سوخت فسیلی احتیاج ندارد و به محیط زیست هم آسیبی نمی‌زند، البته فقط امریکا نه بلکه بسیاری از کشور‌های دیگر نیز در تکاپوی استفاده از ظرفیت‌های انرژی خورشیدی هستند و تلاش می‌کنند با پیشرفت در این حوزه از وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی بکاهند. در حالی که دنیا به سمت پیشرفت و توسعه فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کند، مسئولان کشور ما دست روی دست گذاشته و راهکار‌های آسان‌تری مانند استفاده از سوخت‌های فسیلی را انتخاب کرده‌اند، به همین دلیل است که امروز جزو یکی از عقب‌مانده‌ترین کشورها در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هستیم و باید فوراً برای آن فکری کنیم.
کشور ما ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای استفاده از انرژی باد و خورشید دارد، اما در عمل و به دلیل ناکارآمدی مدیران و مسئولان این حوزه از ظرفیت موجود در کشور استفاده نشده است. دولت دوازدهم با تمام بی‌توجهی‌های خود نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر به پایان رسید و فرصت‌های از دست رفته در این حوزه را به دولت سیزدهم تحویل داده است. حالا همه امید‌ها به مسئولان و مدیران جدید است تا شاید آستین همت خود را بالا بزنند و این عقب‌ماندگی را جبران کنند.
کارشناسان حوزه انرژی مدت‌هاست نسبت به بی‌توجهی‌ها در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر هشدار می‌دهند. در همین راستا با هاشم اورعی، رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران و استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف درباره وضعیت انرژی تجدیدپذیر در جهان و ایران و ضرورت توسعه آن در کشور گفتگویی انجام شده است.
با توجه به توسعه فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر در بسیاری از کشورها، آینده انرژی فسیلی و همچنین انرژی تجدیدپذیر را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
به طور حتم در سه دهه آینده سهم انرژی فسیلی به طور مستمر رو به کاهش می‌رود و در مقابل سهم انرژی الکتریکی تا دو برابر افزایش خواهد یافت. همچنین پیش‌بینى مى‌شود در سال ۲۰۵۰ میلادى، دوسوم انرژی الکتریکى مصرفى جهان از طریق مزارع بادى و خورشید تأمین شود و در این مسیر پیش‌بینى مى‌شود تقاضاى نفت در بازار بین‌المللى در سال ۲۰۲۶ به حداکثر برسد و پس از آن رو به کاهش برود، در حالی که بیشینه تقاضاى گاز در سال ۲۰۳۲ خواهد بود و از این تاریخ به بعد شاهد کاهش نقش سوخت‌هاى فسیلى و افزایش سهم انرژی الکتریکى به ویژه از منابع تجدیدپذیر خواهیم بود.
قابل توجه اینکه عامل اصلى افزایش تقاضاى الکتریکى جهان مربوط به حمل و نقل جاده‌اى و توسعه چشمگیر خودروى برقى است که تحولى عظیم به شمار آمده و با توسعه فناورى ذخیره‌سازى انرژی الکتریکى در آینده نزدیک روند تحولات چشمگیر در این صحنه ادامه خواهد یافت.
از آنجا که کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌اى از جمله دى‌اکسید کربن براى جلوگیری از گرمایش کره زمین به میزان بیش از ۵/۱ درجه سانتیگراد امرى ضرورى است، کاهش استفاده از انواع سوخت‌هاى فسیلى نیز در دستور کار قرار گرفته است. طبق اعلام شوراى بین دولتى تغییرات اقلیمى IPCC، ۸۹درصد دى اکسید کربن پخش شده در جهان ناشى از سوخت‌هاى فسیلى و صنایع بوده که یک‌سوم آن ناشى از نفت و یک‌پنجم گاز می‌باشد.
همچنین آلودگی ناشى از زغال سنگ در جهان به تنهایى باعث افزایش سه دهم درجه سانتیگرادى دماى کره زمین شده است. شوراى مذکور اضافه مى‌کند که براى محدود کردن افزایش دماى کره زمین به ۵/۱ درجه سانتیگراد، ضروری است آلودگی ناشى از سوخت‌هاى فسیلی در مدت ۱۱ سال به نصف کاهش یابد. بدین ترتیب در سه دهه آتی شاهد کاهش نقش سوخت هاى فسیلى، افزایش سهم انرژی الکتریکى، افزایش چشمگیر منابع انرژی تجدیدپذیر و کاهش آلایندگی شبکه‌هاى برق جهان خواهیم بود. این تحولات نقش بسزایى در ژئوپلتیک جهان داشته است، به طوری که کشورهاى نفتى اهمیت خود را از دست می‌دهند و قدرت‌هاى برقى جاى آن‌ها را خواهند گرفت. با توجه به توسعه چشمگیر انرژی‌هاى تجدیدپذیر در چین، پیش‌بینى مى‌شود این کشور به اولین ابرقدرت برقى جهان تبدیل شود.
دنیا تا چه میزان در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر موفق عمل کرده است؟
در پی افزایش دماى متوسط کره زمین و تغییرات اقلیمى ناشى از آن و با توجه به اینکه سوخت‌هاى فسیلى یکى از مهم‌ترین عوامل ایجاد آلایندگی به شمار مى‌روند، جامعه جهانى عزم خود را جزم کرده و در مسیر فاصله گرفتن از سوخت‌هاى فسیلی و حرکت به سمت انرژی‌هاى تجدیدپذیر گام برداشته است. در دهه اخیر در بسیارى از کشورهاى جهان شاهد افزایش چشمگیر سهم انرژى‌هاى تجدیدپذیر از سبد انرژی الکتریکى بوده‌ایم و از این طریق از میزان آلایندگی شبکه برق کاسته شده است. دولت ایالات متحده با صرف بودجه‌اى معادل ۲ هزار میلیارد دلار، برنامه‌اى براى حذف کامل کربن از شبکه برق خود تا سال ۲۰۳۵ در دست اجرا دارد و دولت چین نیز پس از چندین سال مقاومت به فشار جامعه جهانى تن داده و اعلام کرده است تا سال ۲۰۶۰ به مرحله نهایى یعنى کربن خنثى دست خواهد یافت.
چرا آن‌ها در این زمینه موفق هستند، اما ما نه؟
سیاست‌هاى تشویقى دولت‌ها در دهه اخیر در راستاى توسعه استفاده از انرژی تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌هاى فسیلى در تولید انرژی الکتریکى موجب افزایش فعالیت‌هاى تحقیق و توسعه، تدوین فناورى و در پى آن توسعه صنعت نیروگاه‌هاى بادى و خورشیدى شده و توجه بازار سرمایه نیز به این بخش معطوف شده است، به طوری که در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌هاى بادى و خورشیدى افزایش و «شل»، «توتال» و «بى‌پى» همه تمرکز خود را بر توسعه بخش تجدیدیذیر گذاشته‌اند و همگام با خواست جامعه جهانى مبنى بر حفظ کره زمین پیش مى‌روند.
در پی این تحولات و با توسعه فناورى انرژی بادى و خورشیدى، طى یک دهه و در اثر توسعه فناورى و همچنین استفاده از اقتصاد مقیاس، هزینه تولید انرژی بادى و خورشیدى همواره به شدت کاهش یافته است تا جایی که در حال حاضر مزارع بادى مستقر در خشکى ارزان‌ترین روش تولید برق مى‌باشد؛ واقعیتى که مسئولان کشور ما از آن غافل هستند و چشم و گوش خود را بسته‌اند و از سر کج‌فهمى بر گران بودن انرژی تجدیدپذیر اصرار می‌کنند! در صورتی که وقتی تجربه سایر کشورها را مشاهده می‌کنیم و می‌بینیم که موفق شده‌اند تا بخشی از انرژی مورد نیازشان را از خورشید و باد بگیرند، پس ما نیز می‌توانیم با استفاده از فناوری‌های روز انرژی‌های تجدیدپذیر اقدامات مناسبی را در این زمینه انجام دهیم.
تحولات چشمگیر در صحنه انرژی بادى و خورشیدى در دهه اخیر در جهان کار را به جایى رسانده که طى دوره‌اى نسبتاً کوتاه، سهم انرژی تجدیدیذیر از سبد انرژی الکتریکى در آلمان به ۴۲درصد، استرالیا ۱۷درصد، ترکیه ۱۳درصد، امریکا ۱۲درصد و متوسط سایر کشورهاى جهان به ۱۰درصد افزایش یافته است، این در حالی است که پس از بالغ بر دو دهه فعالیت در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور ما، سهم آن از سبد برق کمتر از ۵/۰ درصد است! در واقع باید گفت در اینجا هم مانند موارد متعدد دیگر از جمله خصوصى‌سازى، دولت منتخب ملت به ایفاى نقش در سریال توسعه انرژی تجدیدپذیر پرداخته است.
مقصر اصلی برای غفلت از انرژی تجدیدپذیر در کشور ما چه کسی است؟
از تحولات دوران گذار انرژی، «توسعه انرژی تجدیدپذیر» و «افزایش بازدهى مصرف انرژی» است که از قضا هر دوی این‌ها جزو وظایف یک سازمان با عنوان «ساتبا» (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی، زیرمجموعه وزارت نیرو) است. متأسفانه شاهد آنیم که «ساتبا» نه تنها به وظیفه قانونى خود عمل نکرده بلکه در مورد «افزایش بازدهی مصرف انرژی» به طور کلی تعطیل است و در مورد دیگر یعنى «توسعه انرژی تجدیدپذیر» به گواه اکثر فعالان این بخش، به‌عنوان عامل بازدارنده عمل کرده است! در اینجا نکته ظریف و مهم مدیریتى آن است که سازمان مذکور به جای اینکه برنامه توسعه انرژی بادى و خورشیدى را تدوین و با پرداختن به اهمیت موضوع در مراجع قانونگذاری و اجرایى بودجه مورد نیاز را جذب کند، راه آسان‌تری را انتخاب کرده و مسیر را ۱۸۰درجه چرخانده است، به این معنى که میزان توسعه را بر مبناى بودجه اختصاص یافته تنظیم کرده و با توجه به تعدد مجوز‌های اخذ شده قبلى براى احداث نیروگاه‌هاى بادى و خورشیدى توسط بخش خصوصى به روش‌هاى مختلف از جمله «عدم پرداخت وجوه مربوط به برق تحویلى» و «عدم تمدید مجوزها» و به صورت سدى مستحکم در مسیر توسعه انرژی تجدیدپذیر ایفاى نقش مى‌کند.
دریغا که به رغم هشدارهاى مکرر کارشناسان و دلسوزان این صنعت به مسئولان دولتى در همه رده‌ها، گوش شنوایى یافت نشده است و شد آنچه شد!
امروز نیز شاهد آن هستیم که شرکت توانیر در مقابله با کسرى برق واژه «مدیریت مصرف» را بازتعریف کرده و وظیفه‌اش را به تنظیم برنامه خاموشى براى بخش‌هاى صنعت، کشاورزى و خانگی تقلیل داده است، البته توان اجراى آن را نیز ندارد!
عدم تأمین برق کارخانجات و کشاورزان عواقب وخیمی به دنبال داشته است که در پایان سال به صورت کاهش رشد اقتصادى و افزایش نرخ بیکارى خودنمایى خواهد کرد، اما چه جاى نگرانی که در آن زمان دولتى دیگر بر سرکار بوده و مسئولان پیشین نیستند که پاسخگوی عملکرد خود باشند!
به نظر شما برای جبران عقب‌ماندگی از فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر چه‌کاری می‌توان انجام داد؟
با توجه به مطالب ذکر شده، آنچه با قاطعیت مى‌توان بیان کرد آن است که بخش انرژی کاملاً کشور را به چالش جدى خواهد کشید. در این زمینه ضروری است هر چه زودتر نسبت به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اقدام کرد. در این راستا باید سیاست انرژی منطبق با واقعیات کشور و گذار انرژی در صحنه بین‌المللى و در برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تدوین شود. همچنین حذف تدریجى یارانه‌ها و کاهش نقش دولت و حمایت از قشر آسیب‌پذیر از دیگر موارد برای این هدف مهم است.
از طرفی توجه ویژه به اقتصاد اقلیمى و استفاده از ظرفیت‌هاى فوق‌العاده کشور در بخش انرژی بادى و خورشیدى بسیار حائز اهمیت است و از همه مهم‌تر باید مسئولان و کارشناسان این حوزه از خواب غفلت بیدار شوند، زیرا باید از همین امروز شروع کرد، فردا خیلی دیر است!/برق نیوز
منبع: روزنامه جوان
