زیست فناوری در محیط زیست چه کاربردی دارد؟

زیست فناوری زیست محیطی، به کاربرد موجودات زنده ذره‌بینی، در بهبود کیفیت محیط زیست اشاره دارد و بر پاکسازی محیط‌های آبی، خاکی و هوا متمرکز شده است.

پاکسازی محیط زیست و پیشگیری از آلودگی، از جمله چشم‌اندازهای توسعه این شاخه از دانش است که تصفیه فاضلاب، خاک و آلاینده‌های گازی را با کمک فرایندهای میکروبیولوژیکی دربرمی‌گیرد. محققان در پژوهشی با عنوان «زیست فناوری، حامی راستین محیط زیست» آورده‌اند، نقش متفاوت زیست فناوری در آینده، کمک به راه‌کارهای جدید در بازسازی محیط‌های آلوده، به حداقل رساندن انتشار زباله‌ها و ایجاد جایگزین‌هایی در پیشگیری از آلودگی محیط زیست است.

در این پژوهش که توسط فهیمه خاندوزی دانشجوی کارشناسی ارشد علوم محیط زیست دانشگاه زنجان، عباسعلی زمانی دکتری علوم محیط زیست دانشگاه زنجان و عبدالحسین پری زنگنه عضو هیات علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان انجام شده آمده است: واژه زیست فناوری نخستین بار در سال۱۹۱۹ از سوی کارل ارکی در بیان ارتباط علوم زیستی با فناوری‌ها به کار برده شد. به طور کلی هرگونه کنش هوشمندانه بشر در آفرینش، بهبود و عرضه فراورده‌های گوناگون با استفاده از جانداران، به ویژه از طریق دستکاری آن‌ها در سطح مولکولی در محدوده دانش زیست فناوری به عنوان مهمترین، پاکترین و اقتصادی‌ترین فناوری سده حاضر قرار می‌گیرد.

محدود بودن ظرفیت زیست کره، واقعیتی انکارناپذیر است. دگرگونی‌های تحمیلی انسان بر کره زمین به قدری وسیع است که برای جلوگیری از اثرات فاجعه‌آمیز آن و جلوگیری از روبه‌رو شدن نسل آینده با مشکلات، اقداماتی سریع مورد نیاز است.  آلودگی‌های زیست محیطی، حجم زیاد زباله‌ها و مواد زائد تجزیه‌ناپذیر، آلودگی بیش از حد هوا، از بین رفتن تدریجی لایه اوزون، بروز تغییرات شدید در هواکره، افزایش دمای زمین و بالارفتن سطح آب اقیانوس‌ها و دریاها همه پیامدهای ناگواری است که علم و فناوری حاکم در اثر بی‌توجهی و اقدامات نادرست بشر برای ما به ارمغان آورده است.

در این میان، زیست فناوری به دلیل گستردگی و ماهیت چندمنظوره‌اش می‌تواند ایده‌آل‌ترین فناوری محافظ محیط زیست باشد. حذف مؤثر آلاینده‌های خطرناک از محیط زیست با استفاده از موجودات پالایشگر مانند موجودات زنده ذره‌بینی و گیاهان، حذف آلاینده‌های نفتی با استفاده از باکتری‌های نفت‌خوار، حذف آلاینده‌های حاصل از صنایع مانند فلزهای سنگین، حذف سموم شیمیایی و آفت‌کش‌ها، تولید ظرف‌های پلاستیکی تجزیه‌پذیر با استفاده از پروتئین‌های گیاهی، تولید مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست، تولید سوخت‌های غیرفسیلی، کاهش آلاینده‌های هوا، خاک و آب، تشخیص موجودات شاخص جهت شناسایی و استخراج سریع معادن و آلاینده‌ها از جمله کاربرد زیست فناوری در پاکسازی محیط زیست به شمار می‌رود.

پژوهشگران می‌گویند، در همین راستا، برای پاک‌سازی محیط زیست که به طور عام وظیفه همگانی بشر است و به طور خاص از اهداف و وظایف کارشناسان محیط زیست به شمار می‌رود. همچنین باید روش‌های زیست فناوری را به طور متعهدانه، آگاهانه و مسئولانه به کار گرفت تا کاهش آسیب‌های زیست محیطی و بهداشتی، حذف آلاینده‌ها و پاکسازی محیط زیست تامین شود. بنابراین زیست فناوری یکی از محورهای اساسی توسعه در بسیاری از کشورها قلمداد شده و در تنظیم راهکارها و برنامه‌های ملی، توجه جدی را به خود جلب کرده است.

امروزه توانایی ایجاد زیست فناوری، یکی از مبناهای توسعه کشورهاست. این دانش، عموما در نقاطی از جهان کاربرد دارد که به دانش‌های جدیدتری دست می‌یابند. پیشرفت مداوم در پردازه‌های زیست فناوری، افزایش آگاهی از ساختمان سلولی موجودات و استفاده از موادی که در جریان سوخت و ساز سلولی تولید می‌کنند، تحقیقات پایه‌ای را در سال‌های اخیر دگرگون کرده است. همچنین افزایش جمعیت و کاهش منابع به‌روز، مشکلات ناشی از به کارگیری فناوری‌های شیمیایی، فیزیکی، مشکلات بهداشتی و ناشی از تخریب محیط زیست توجه سیاستگذاران را به فناوری زیستی جلب کرده است که خود، نویدهای امیدبخشی را برای توسعه به همراه دارد.

به دلیل جوان بودن این شاخه از فناوری، به کارگیری هرچه سریعتر آن، فاصله ما را با کشورهای توسعه یافته کاهش می‌دهد و امکان دستیابی به ارزش افزوده فراورده‌ها و حق امتیاز زیست فناوری را نسبت به دیگر فناوری‌ها، به عنوان انتخاب مناسبی برای کشور ما مطرح می‌کند. توانایی چشمگیر زیست فناوری در حفاظت از محیط زیست از دیگر برتری‌های این روش است. با آنکه فناوری زیستی و مهندسی ژنتیک نقش بسیار زیادی در پیشرفت زندگی و سلامت بشر دارند، نباید از خطراتی که ممکن است به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی زیستی بروز می‌کنند، غافل بود. از این‌رو، ضمن تأکید بر اهمیت توسعه فعالیت‌های زیست فناوری در همه ابعاد، لازم است ضوابطی برای انجام ایمن و سالم بودن اینگونه فعالیت‌ها تهیه و تدوین شود تا براساس آن بتوان کار کنترل و نظارت را به درستی انجام داد.

این پژوهش در مجله شیمی، صنعت و زندگی منتشر شده است./منبع : ایسنا