رود ۴۰۰ کیلومتری زاینده رود که روزگاری علاوه بر اصفهان برای استان‌های همجوار نیز زندگی‌بخش بود، اکنون مدتی است که با چالش مواجه شده و برای زنده ماندن به کمک احتیاج دارد.
حوضه آبریز زاینده رود، این روزها وضعیت مساعدی ندارد که جلوه آن را می‌توان در قطع چند ماهه جریان آب در بستر رودخانه زاینده رود مشاهده کرد. زاینده رود علاوه بر استان اصفهان، تامین کننده آب برخی از استان های همجوار نیز است که تشدید بحران کم آبی در این حوضه آبی می تواند، روند آبرسانی به آنها را نیز مختل کند.
تاکنون طرح های متعددی برای تامین آب این حوضه آبریز اجرا شده اما هیچ کدام نتوانسته، وضعیت این حوضه آبی را به وضعیت سابق بازگرداند.
گستره حوضه آبریز زاینده رود
زاینده‌رود با طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.
منابع تامین آب زاینده رود شامل حوضه آبریز زاینده رود (چشمه دیمه، چشمه نمک، آب زری، آب چم دره، آب خوربر، آب نالشگران، آب دره قاضی، آب تنگه گزی، آب دولت آباد و رودخانه پلاسجان)، تونل اول و دوم کوهرنگ و تونل چشمه لنگان است.
حوضه آبریز زاینده رود در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری گسترده شده که ۹۳ درصد از مساحت و ۹۸ درصد از جمعیت تحت پوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و ۲ درصد از جمعیت تحت پوشش آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
سه میلیون و ۸۹۰ هزار و ۱۸۸ نفر، جمعیت ساکن در استان اصفهان (۸۷ درصد شهری و ۱۳ روستایی) را تشکیل می‌دهند و جمعیت این حوضه در استان چهارمحال و بختیاری ۸۸ هزار و ۱۷۲ نفر است که ۴۷ درصد از آن را شهری و ۵۳ درصد را روستاییان تشکیل می‌دهند.
در دهه‌های گذشته جمعیت حوضه زاینده رود افزایش قابل توجهی داشته، بطوری که در نیم قرن اخیر جمعیت این حوضه بیش از سه برابر شده و این افزایش جمعیت پیامدهای مختلف اجتماعی و اقتصادی را به دنبال داشته است. روند رو به رشد جمعیت حوضه زاینده رود از یک سو و محدودیت منابع آب از سوی دیگر، موجب شده تا سرانه آب تجدید پذیر حوضه به کمتر از یک هزار متر مکعب کاهش یابد. این در حالی است که سرانه آب تجدیدپذیر کشور به کمتر از یک هزار و ۷۰۰ متر مکعب به ازای هر نفر کاهش یافته است.
این رودخانه که علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در پایداری محیط زیست، تامین آب آشامیدنی، رونق کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی و هستی تالاب گاوخونی داشته، در دهه‌های اخیر به علت برداشت‌های غیرقانونی و خارج از توان این منبع آبی، انتقال آب از این حوضه به دیگر حوضه‌ها و استان‌ها، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها، به یک رودخانه با جریان دوره‌ای تبدیل و در پایین دست در فصول گرم بویژه تابستان با خشکی مواجه شده است.
حوضه آبی زاینده رود، به دلیل اجرای طرح های انتقال (ورودی و خروجی) علاوه بر استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، استان‌های خوزستان، فارس، یزد و کهگیلویه و بویراحمد را در بر می گیرد. همچنین با توجه به تداوم خشکسالی و تشدید بحران ریزگردها، کارشناسان نسبت به احتمال نشت ریزگردهای تالاب خشک شده گاوخونی به استان‌های تهران، قم و سمنان نیز هشدار داده‌اند.
کاهش بارش‌ها در حوضه آبریز زاینده رود
بررسی گزارش های آماری نشان می‌دهد که برداشت آب متناسب با حجم ذخایر نیست که این موضوع باعث ایجاد فشار به ذخایر و مختل شدن زنجیره آبی می شود.
میزان تولید آب و مصرف آن متناسب نیست و حجم برداشت‌ها به ویژه در این حوضه آبریز بیش از ذخایر منابع است. جمعیت کشور نسبت به گذشته افزایش یافته اما میزان ذخایر کاهش داشته است، میزان تولید آب در طی ۵۰ سال گذشته افزایش نداشته و این در حالی است که جمعیت ایران در این مقطع زمانی چند برابر شده است.
حوضه آبریز زاینده رود، علاوه به کمبود منابع آبی، با ناترازی و نامتوازنی در بارش‌ها نیز مواجه است. بر اساس گزارش ها، در سال آبی ۹۷-۹۶ کمترین بارش در پنجاه سال اخیر در این حوضه وجود داشت، بر عکس سال ۹۸-۹۷ جز پربارش‌ترین سال‌ها بود و در سال آبی ۹۹-۹۸ بارشی نزدیک به نرمال بود.
با وجود اینکه در سال های گذشته (سال آبی ۹۸ و ۹۹) شاهد بارش خوب در این حوضه بودیم، اما جریان آب رودخانه زاینده رود در این سال‌ها قطع شد.
طرح‌های انتقال آب در حوضه زاینده رود
در سالهای اخیر، اجرای طرح های انتقال آب در حوضه آبریز زاینده رود، حاشیه ساز بوده است. از یکسو برخی اجرای طرح های آبرسانی برای استفاده مناطق کم آب را مفید و لازم می دانند، اما از سوی دیگر برخی کارشناسان هشدار می دهند که اجرای این طرح ها، چرخه و زنجیره تامین آب را دچار وقفه و چالش کرده و بحران های زیست محیطی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و جمعیتی ایجاد خواهد کرد.
تاکنون چند طرح آبرسانی و انتقال آب (ورودی و خروجی) در حوضه زاینده رود اجرا شده یا در دست اجراست.
طرح‌های در حال بهره برداری
تونل کوهرنگ ۱ از کارون به زاینده رود با ظرفیت ۲۹۳ میلیون متر مکعب،
تونل کوهرنگ ۲ از کارون به زاینده رود به ظرفیت ۱۹۰ میلیون متر مکعب،
تونل چشمه لنگان از دز به زاینده رود به ظرفیت ۱۲۰ میلیون متر مکعب
تونل خدنگستان از دز به زاینده‌رود به ظرفیت ۴۴ میلیون متر مکعب
طرح انتقال آب به یزد از حوضه زاینده‌رود به حوضه کویر سیاه‌کوه با ۶۰ میلیون مترمکعب نیز برای تامین آب شرب استان یزد
نگاهی به طرح‌های در دست اجرای انتقال آب
طرح های متعددی برای انتقال آب به حوضه زاینده رود در حال اجراست که مهم ترین آنها طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل است.
طرح کوهرنگ ۳
عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد که این امر در آن زمان محقق نشد.
سد کوهرنگ سه که تاکنون حدود ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته بر اساس پیش‌بینی انجام شده امسال آبگیری می‌شود و عملیات ساخت این سد ۲ قوسی به ارتفاع ۱۲۰ متر تا سال آینده به اتمام خواهد رسید.
طرح بهشت آباد
طرح دیگر انتقال آب به مرکز کشور، طرح انتقال آب از بهشت‌آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱.۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه ‘شلمزار’ (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۳ سال پیش مطالعات این طرح شامل یک سد بتنی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد.
سامانه دوم آبرسانی اصفهان (گلاب ۲)
طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان شامل تونل انتقال آب و تصفیه خانه موسوم به ‘گلاب ۲’ با ظرفیت انتقال سامانه دوم ۹.۵۷ مترمکعب بر ثانیه است، این سامانه از ۲۷ کیلومتر تونل تشکیل شده و آب دریاچه سد زاینده‌رود را به تصفیه‌خانه انتقال می‌دهد.
اکنون آب آشامیدنی اصفهان از سامانه تصفیه خانه باباشیخعلی در غرب استان و از طریق تونل ۱۸ کیلومتری تامین می‌شود که ظرفیت انتقال آن بالغ بر ۱۰.۵ مترمکعب آب بر ثانیه است، در حالی که مطابق گزارش‌های شرکت آب و فاضلاب استان، نیاز کنونی استان ۱۵ مترمکعب بر ثانیه است.
سامانه اول این تصفیه‌خانه (بابا شیخعلی) آب ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا در استان اصفهان تامین می‌کند، اما رشد جمعیت و افزایش استفاده شهروندان، نیاز روزافزون به احداث سامانه دوم را ضروری ساخته است.
طرح‌های در حال مطالعه
شماری از طرح‌های مربوط به انتقال آب در حوضه زاینده رود نیز هنوز جنبه اجرایی و عملیاتی نیافته و در مرحله مطالعاتی باقی مانده اند که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سد و تونل گوکان از حوضه دز به حوضه زاینده‌رود به ظرفیت ۲۰۰ میلیون متر مکعب
سد شهید از حوضه کارون به آباده-نجف آباد (استان فارس و حوضه زاینده‌رود) به ظرفیت ۶۰ میلیون متر مکعب
سد بیده و تونل ماربر از حوضه کارون به آباده-نجف آباد (استان فارس و حوضه زاینده‌رود) به ظرفیت ۲۳۰ میلیون متر مکعب
سد و تونل پشندگان از حوضه دز به زاینده‌رود به ظرفیت ۲۴۵ میلیون متر مکعب
سد و تونل یلان از حوضه دز به زاینده‌رود به ظرفیت ۱۶۵ میلیون متر مکعب
مروری بر اخبار و رویدادهای سالهای اخیر بیانگر آن است که طرح های انتقال آب همواره محل اختلاف نظر بین جوامع مبدا و مقصد بوده است؛ نمونه اخیر این امر را در ۲۸ فروردین امسال شاهد بودیم که تعدادی از مردم چهارمحال و بختیاری با تجمع در میدان قمربنی‌هاشم(ع) شهرکرد توقف طرح‌های انتقال آب و احقاق حقوق این استان در حوزه آب را خواستار شدند؛ از آنجا که چهارمحال و بختیاری سرچشمه اصلی زاینده رود محسوب می شود، این روز به نمادی برای مخالفت با طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای تبدیل شده است.
مردم حاضر در این تجمع مسالمت‌آمیز خواستار توقف طرح‌های انتقال آب و احقاق حقوق مردم این استان در حوزه آب شدند و با در دست داشتن پلاکارهایی با عنوان «انتقال آب کوهرنگ، گلاب و بهشت‌آباد مثلث شوم نابودی چهارمحال و بختیاری» خواستار توقف طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای شدند.
مردم معترض به اجرای طرح‌های انتقال آب با تاکید بر اینکه مخالف انتقال آب شرب به استان‌های دیگر نیستند، تصریح کردند آبی که از این استان منتقل می‌شود به مصرف صنایع استان اصفهان می‌رسد و این در حالیست که مردم روستاها و شهرهای چهارمحال و بختیاری برای تامین آب شرب خود با مشکل جدی روبرو هستند.
پیامدهای کاهش منابع آبی حوضه زاینده رود
وقوع خشکسالی‌های طولانی در حوضه آبریز زاینده رود، پیامدهای منفی در بخش‌های اقتصادی و اجتماعی را به دنبال داشته، به طوری که سبب کاهش تخصیص آب کشاورزی، فرونشست زمین، مشکلات زیست محیطی، گسترش ریزگردها، گسترش بیکاری و مهاجرت از روستا به شهر شده است.
چالش خشکاندن زاینده رود و نبود آب در این رودخانه حیاتی در منطقه مرکزی ایران سبب شده که مشکلات فراوانی در بخش‌های مختلف حوزه اقتصادی و اجتماعی گریبانگیر استان اصفهان و مناطق پیرامونی آن شود.
تداوم این وضعیت و استمرار خشکی زاینده رود، کشاورزان را وادار می کند تا باغ‌ها و اراضی کشاورزی خود را تغییرکاربری داده یا به فروش برسانند و به شهرها مهاجرت کنند.
کاهش ورودی آب به حوضه زاینده رود با اجرای طرح‌های انتقال آب
خشکسالی طولانی مدت و دوره ای در حوضه آبریز زاینده رود و همچنین اجرای طرح های انتقال آب باعث کاهش ورودی آب به این حوضه، شده است. این موضوع سبب شده که نهادهای ذیربط بازنگری در اجرای طرح‌های انتقال آب را در دستور کار قرار دهند.
در این راستا، وزیر نیرو می گوید: طرح‌های نیمه تمام انتقال آب، ورودی آب به حوضه آبریز زاینده رود را در سالهای اخیر کاهش داده است و باید در تخصیص منابع آب در این حوضه بازنگری شود.
علی‌اکبر محرابیان توزیع عادلانه آب را عامل مهم برای رفع دغدغه کشاورزان بیان کرد و اظهار داشت: سعی بر توزیع مناسب آب بین کشاورزان برای کاهش تنش‌ها داریم.
فرونشست زمین
از پیامدهای منفی اخلال در حوضه های آبی و کاهش منابع آبی، وقوع پدیده فرونشست زمین است که اوج این بحران را می‌توان در استان اصفهان مشاهده کرد.
منابع آب زیر زمینی ماهیت پنهان دارد و وضعیت آنها بسیار بدتر از آب‌های سطحی شده و در ۳۰ سال گذشته بیش از ۱۱ میلیارد متر مکعب از این منابع راهبردی اضافه برداشت صورت گرفته که نتیجه آن را در کاهش کیفیت این آب‌ها و نیز پدیده فرونشست زمین در استان اصفهان شاهد هستیم.
مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان در این باره در اصفهان گفت: پردازش داده ها و رصد های زمینی حکایت از پیشروی فرونشست زمین به داخل شهر اصفهان با شتاب سریع دارد.
رضا اسلامی اظهار داشت: اینکه فرونشست زمین در اصفهان، آهنگ سریعی گرفته، به این دلیل است که جریان دائمی زاینده رود به عنوان اصلی ترین منبع تغذیه کننده آبخوان با تصمیمات نابخردانه از سال ۷۹ به جریان موقتی تبدیل و در حال حاضر هم به عنوان یک کانال آبرسانی کاربری تعریف شده است.
بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت این استان با فرونشست زمین درگیر بود، درحالی‌که بر اساس نتایج آخرین مطالعات، اکنون حدود ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرارگرفته است.
به دلیل حجم بالای فرونشست، استان اصفهان دارای وضعیت قرمز است که وضعیت آن از هشدار گذشته و به بحران تبدیل‌شده است.
تهدید حیات مناطق مرکزی کشور با انتشار ریزگردهای حوضه زاینده رود
زاینده رود که هزاران سال به عنوان منبع حیات در استان ها و مناطق مرکزی کشور شناخته می شده، اکنون می توان تهدید کننده حیات در این مناطق باشد.
خشکسالی در حوضه زاینده بود باعث خشکی باتلاق گاوخونی و برخی مجموعه های آبی این منطقه شده که بحران ریزگردها را به دنبال داشته است.
وقوع توفان ریزگردها به تدریج حیات در مناطق پیرامونی را مختل کرده و حتی می تواند نابود کند. در سالهای اخیر پس از خشکی رود زاینده رود و باتلاق گاوخونی، شاهد افزایش توفان‌های ریزگردی در مناطق پیرامونی بوده ایم
کوروش محمدی عضو شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره می گوید: سلامت زیست محیط ایران توجه به زاینده‌رود نیاز دارد و اگر این مولفه مهم با مدیریت سلیقه‌ای و تبلیغاتی اداره شود بی تردید باید شاهد معضلاتی مثل انتشار وسیع ذرات خطرناک معلق در هوای استان‌های همجوار اصفهان مثل تهران و یزد و سمنان باشیم.
وی هشدار داد: از آنجا که سالهای زیادی فاضلاب شهری اصفهان به محدوده تالاب گاوخونی هدایت می‌شده و این آب‌های کثیف در بستر آن رسوب کرده با هر بار خشکی زاینده رود، ذرات معلق خطرناک و کشنده در سرتاسر این حوضه آبریز بویژه در تالاب و قلمرو وسیع آن پخش خواهد شد.
به گفته وی خشکی رودخانه زاینده رود و به دنبال آن مرگ تالاب گاوخونی اثرات سوء زیادی بر سلامت مردم ایران به ویژه در استان‌های تهران یزد، قم، سمنان و اصفهان خواهد داشت که این چالش ناشی از بی توجهی به حق آبه‌ها به ویژه حق‌آبه محیط زیست حوضه زاینده رود است.
حمایت از تامین آب برای مصرف شرب و مقاومت در مقابل مصرف صنعتی و کشاورزی
منابع آبی زاینده رود در سه بخش آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت، مصرف می شود که کارشناسان در سال های اخیر نسبت به تداوم استفاده از این منابع آبی در بخش صنعت و تداوم ایجاد صنایع جدید انتقاداتی را مطرح کرده اند.
با توجه به کمبود منابع آبی و خشکی بستر رودخانه زاینده رود، کارشناسان خواستار آن شده اند که استفاده از آب زاینده رود به مصرف شرب و همچنین محصولات کشاورزی کم آب، محدود شود. بدین ترتیب برای بخش صنعت باید طرح های انتقال آب از دریا به این منطقه، اجرا شده و کشت محصولات کشاورزی آب‌بر نیز متوقف شود.
انتقال آب زاینده رود به استان های دیگر از جمله یزد که با کم آبی مواجه است، با انتقاداتی مطرح شده به طوری که برخی کشاورزان اصفهانی و سایر اقشار معتقد هستند انتقال این آب باعث مصرف آن در بخش کشاورزی و صنعت یزد شده و به کشاورزی استان اصفهان لطمه زده است.
این انتقادات در حالی است که بخشی از اتکای آب شرب استان یزد به آب دریافتی از اصفهان وابسته است و هرگونه اختلال در انتقال آب، می تواند بحران آفرین باشد.
برای رفع بحران آب استان یزد در بخش صنعت، طرح انتقال اب از دریای عمان به این استان مطرح شده که اجرای آن، زمانبر و هزینه زاست. بر اساس طرح های در دست اجرا قرار است ۲۵۰ میلیون متر مکعب از طرح انتقال آب دریای عمان برای مصارف صنعتی و کشاورزی استان یزد اختصاص یابد.
نگاهی به انتقادات ساکنان استان‌های اصفهان، خوزستان، چهار محال و بختیاری و سایر استان هایی که طرح‌های انتقال آب در استانهای‌شان اجرا می شود، نشان می دهد که انتقال آب برای تامین آب شرب سایر مناطق با کمترین واکنش منفی مواجه است، اما نسبت به انتقال آب برای بخش کشاورزی و صنعتی مقاومت‌هایی وجود دارد.
در این رابطه عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز می گوید: با انتقال آب برای جبران کمبود آب شرب مخالفتی نداریم ولی حجم این طرح ها نشان می دهد که هدف از اجرای این طرح ها تامین آب شرب نیست و هدف اصلی تامین نیاز کشاورزی و صنعت است، زیرا اگر منظور انتقال آب برای شرب بود، طرح کوهرنگ ۳ برای نیاز ۵۰ سال استان های اصفهان، یزد و کرمان کفایت می کرد و دیگر نیازی به طرح های بعدی نبود.
سایه سنگین خشکسالی بر سایر حوضه‌های آبی
بحران خشکسالی و کمبود منابع آبی به حوضه آبریز زاینده رود اختصاص ندارد، گزارش‌ها نشان‌دهنده کم آبی در خوزستان و حوضه آبریز کارون نیز است.
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: متوسط بارش در حوضه‌های آبریز خوزستان ۳۵ درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش داشته است و آورد رودخانه‌ها به مخازن سدها نیز تا خرداد ماه جاری ۴۴ درصد نسبت به شرایط نرمال کمتر شده است.
فرهاد ایزدجو می‌افزاید: در سال جاری اجازه کشت حدود ۸۸ هزار هکتار محصولات زراعی داده شده است که نسبت به سال نرمال حدود ۶۵ درصد کاهش داشته است.
ایزدجو ادامه می‌دهد: با توجه به کاهش آوردها، حقابه محیط زیست نیز با کمبود مواجه است، زیرا معیشت مردم و تامین آب باغات، نخیلات و سایر کشت‌های دائمی نیز اهمیت دارد و نمی‌توانیم اجازه آسیب جدی به آنها را بدهیم.
با توجه به کمبود منابع آبی، کارشناسان نسبت به انتقال آب از این حوضه آبی نیز انتقاد دارند.
ضروروت مدیریت جامع و یکپارچه در حوضه‌های آبی
نقش حوضه آبریز زاینده رود در حیات بخشی به مناطق مرکزی ایران، باعث شده که راهکارها و تدابیر متعددی برای مقابله با بحران خشکی و کم آبی حوضه زاینده رود مطرح بشود که از مهم‌ترین آنها در سالهای اخیر، اجرای طرح‌های انتقال آب بوده که همان‌طور که در بخش‌های پیشین این گزارش، بدان اشاره شد، دارای موافقان و مخالفانی است.
نگاهی به دیدگاه‌ها نظرات کارشناسان نشان می دهد که از نظر آنها عدم وجود مدیریت جامع و یکپارچه حوضه های آبی و اعمال سلیقه های محلی یا فردی، باعث بروز مشکلات در حوضه های آبریز کشور از جمله حوضه زاینده رود شده است.
کارشناسان معتقد هستند که به حوضه های آبریز به عنوان یک پدیده زنده باید نگریست و نباید صرفا نگاه اقتصادی به آنها داشت.
حشمت‌الله انتخابی، کارشناس منابع آبی در اصفهان گفت: زنده‌رود یک اکوسیستم زنده، زندگی‌بخش و پویاست و مسئولان باید به‌عنوان یک موجود زنده به آن نگاه کنند.
وی خاطرنشان کرد: همه ذی‌نفعان در خصوص این زیست‌بوم باید توجه و دقت داشته باشند که حیات این رود نه‌تنها برای حیات همه موجودات حوضه زاینده‌رود، بلکه برای رفع بسیاری از مشکلات اجتماعی لازم است.
این کارشناس صنعت آب ادامه داد: بر اساس مصوبات دولت و از جمله شورای عالی آب، تامین نیاز آبی رودخانه‌ها و تالاب‌ها بعد از آب آشامیدنی باید در اولویت قرار گیرد و پس از آن به دیگر بهره‌برداران از جمله کشاورزی و صنعت توجه شود.
حمیدرضا صفوی استاد دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به بارش‌های خوب دو سال گذشته این حوضه و سوء مدیریت‌ها در توزیع آب بین ذی‌نفعان ادامه داد: فقدان مدیریت صحیح، موجب از بین رفتن منابع آبی شده است.
به گفته وی توزیع و مدیریت منابع آب در این حوضه با چانه‌زنی، تهدید و سهم‌خواهی تاکنون پیش رفته و افراد انتظار خود را با اینگونه رفتارها کسب کرده و بخش محیط زیست که پیگیر جدی نداشت و مطالبه گری از آن نشده ناچیزترین سهم را گرفته و در فهرست اولویت‌ها نیست.
این استاد دانشگاه افزود: مسئولان نسبت به موضوع زاینده رود باید یک نگاه جامعی داشته باشند و مسائل زیست محیطی را در اولویت اول قرار دهند تا اینکه از آسیب‌ها و مشکلات بعدی آن جلوگیری کنند.
وی ادامه‌داد: به جای راهکارهای کوتاه مدت و ناپایدار در مدیریت منابع آب باید به سمت راهکارهای پایدار برویم و در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌ها سهم محیط زیست را مثل نیاز آشامیدنی و بهداشت در اولویت قرار داده و بعد از آن به نیازهای دیگر توجه داشته باشیم.
تهیه نقشه راه جامع برای پروژه‌های آبرسانی حوضه زاینده رود نیز از پیشنهادات مطرح شده از سوی کارشناسان است که همه پروژه های آبرسانی باید بر اساس آن نقشه جامع، انجام شود. در چارچوب نقشه جامع باید در مقابل طرح‌های غیرکارشناسی، فشارها و چانه‌زنی‌های محلی که به مصالح ملی بی‌توجه هستند، مقاومت کرد.
ضرورت شفاف‌سازی و توازن مصارف و منابع آب، تشکیل ستاد ملی احیای زاینده رود، جلوگیری از برداشت‌های غیرقانونی، انضباط آبی و مدیریت واحد تصمیم‌گیری اشاره کرد.
پیشنهادی برای تامین آب صنعتی از دریا
حوضه آبی زاینده رود که تا چندی پیش، ارسال کننده آب به سایر استان ها بود، اکنون به دلیل کمبود آب، نیاز به واردات آب از سایر حوضه‌های آبی پیدا کرده و در این راستا، طرح هایی برای تامین آب از کارون در دست اجراست.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در ارتباط با معضل خشکی زاینده رود در این باره به خبرنگار ایرنا در استان اصفهان گفت: اجرای طرح‌های انتقال آب به این حوضه آبریز ضروری و لازم است زیرا از این حوضه آبریز پیش تر به مناطق استان‌های دیگر و خارج از حوضه آب تخصیص داده‌اند.
برای تامین آب حوضه زاینده رود، طرح های مختلفی مانند انتقال آب از حوضه آبریز کارون و … در حال اجراست.
با توجه به صنعتی بودن استان اصفهان که اغلب آنها صنایع آب‌بر هستند، پیشنهاداتی برای انتقال آب از دریا به این استان با هدف تامین آب مورد نیاز بخش صنعت مطرح شده است که هنوز در مرحله مطالعه قرار دارند. تامین آب بخش صنعت از دریا باعث خواهد شد تا فشار به منابع آبی این استان کاهش یافته و علاوه بر تامین آب شرب، محیط زیست این استان از جمله تالاب گاوخوبی نیز فرصت احیا پیدا کند./ایرنا
