ضرورت توسعه انرژی‌های پایدار در ایران، به ویژه در مراکز آلوده‌ای چون اصفهان از موضوعات قابل بحثی است که در قانون برنامه ششم توسعه نیز حرکت به سمت این‌گونه انرژی‌های تجدیدپذیر، مورد تأکید قرار گرفته است.
اصطلاح «انرژی پایدار» و «انرژی تجدیدپذیر» غالباً به جای هم استفاده می‌شود. به‌طورکلی، منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و انرژی برق‌آبی به طور گسترده‌ای، پایدار در نظر گرفته می‌شوند که در میان همه انرژی‌های پایدار، انرژی خورشیدی برای کل جهان نامحدود و به‌صورت دائم در دسترس است.
تحقیقات انجام گرفته توسط محققان نیز بیانگر آن است که زمین حدود ۱۲۰ هزار تراوات انرژی از تابش خورشیدی دریافت می‌کند که این میزان ۲۰ هزار برابر، بیشتر از نیاز واقعی جهان است و در صورت استفاده مطلوب از این انرژی، نگرانی برای به اتمام رسیدن ذخایر نفت، زغال‌سنگ و گاز طبیعی معنایی ندارد.
به‌این ترتیب و با توجه به مزایای بی‌شمار بهره‌مندی از انرژی‌های تجدیدپذیر، کشورهای زیادی اخیراً به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و پایدار سوق یافته‌اند. گفتنی است که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تأمین نیاز جهان به برق، گرمایش، سرمایش و نیرو برای حمل‌ونقل، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی بشریت در قرن ۲۱ تبدیل‌شده است.
ایران ظرفیت فراوانی برای تولید انرژی‌های پاک دارد
حال در ایران که به‌عنوان یکی از آفتابی‌ترین کشورهای دنیا مطرح است، تا چه میزان از این انرژی استفاده می‌شود؟ ایران در بین مدارهای ۲۵ تا ۴۵ درجه عرض شمالی کره زمین قرار گرفته که از نظر جغرافیایی در منطقه‌ای واقع شده است که به سبب دریافت انرژی خورشیدی در بین نقاط جهان در بالاترین رده‌ها قرار دارد و میزان تابش خورشید در آن حدود یک هزار و ۸۰۰ تا دو هزار و ۲۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع در سال تخمین زده شده است.
همچنین ایران به سبب برخورداری از چهار فصل سال، زمینه تولید انواع انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله بادی، آبی و خورشیدی را دارد و می‌تواند انرژی‌های مورد نیاز را به پاک‌ترین روش‌ها تولید کند؛ ضمن آنکه یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از انرژی خورشیدی، کاهش هزینه‌ها و حتی فروش برق اضافه تولیدی است؛ چراکه از این طریق هزینه‌های تحمیلی بر کشور و جامعه به‌شدت کاهش می‌یابد. همچنین با این اقدام، نه‌تنها در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود، بلکه اگر برق بیشتری تولید شود، مازاد آن دوباره به شبکه منتقل و برای این مقدار مبلغ پاداشی توسط شرکت برق پرداخت خواهد شد.
از طرفی هم تکنولوژی استفاده از انرژی خورشیدی، روزبه‌روز در حال توسعه بوده و تاکنون در سیستم‌های کوچک و بزرگ مانند نیروگاه‌ها، بخش کشاورزی، تجارت، منازل، لوازم شخصی و تزئینی به کمک مردم آمده است؛ حتی در مواردی هم در صعب‌العبورترین نقاط نیز توانسته نیازهای آن‌ها را برطرف کند.
بنابراین با توجه به پتانسیل‌های مناطق مختلف در کشور، اقداماتی در جهت استفاده از این انرژی‌های پایان‌ناپذیر انجام گرفته است.
نگاه جدی به انرژی خورشیدی در اصفهان
در اصفهان نیز از چند سال گذشته تاکنون، شهرداری به‌صورت جدی به موضوع استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله استفاده از آبگرم‌کن‌ها و نیروگاه‌های تولید برق خورشیدی، ورود جدی پیدا کرده است و با توجه به عزم شهرداری مبنی بر معرفی اصفهان به عنوان شهری پیشرو در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک در کشور، از سال ۱۳۹۲ پروژه خورشیدی کردن برق ساختمان‌های شهرداری به‌عنوان یکی از پروژه‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر در دستور کار شهرداری قرار گرفت تا بخشی از برق مصرفی با استفاده از انرژی خورشیدی تأمین شود و در مصرف برق تأمینی از منابع فسیلی صرفه‌جویی به عمل آید.
جدای از آنکه صفحه‌های خورشیدی در استان و بسیاری از ارگان‌ها دیده می‌شود که بسیاری از نیازهای این سازمان‌ها را برطرف می‌کند، بر این اساس گفته می‌شود اصفهان در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار موفق بوده است و توانسته نیروهای خورشیدی هم تولید کند.
در این زمینه مهدی بقایی، معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان اظهار کرده بود: براساس ارزیابی سازمان مدیریت صنعتی کشور در پنجمین جایزه ملی انرژی، شهرداری اصفهان رتبه برتر بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در ساختمان‌های خود را به دست آورده است.
وی درباره اقدامات صورت گرفته در خصوص استفاده از این انرژی در مجموعه شهرداری گفته بود: شهرداری اصفهان با تأمین ظرفیت ۶۰۰ کیلووات نیروگاه خورشیدی، پیشرو در حوزه بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در ساختمان‌های اداری به شمار می‌رود. شهرداری اصفهان با داشتن بیش از یک‌هزار و ۵۰۰ اشتراک برق، بزرگ‌ترین مصرف کننده در بخش عمومی استان اصفهان است. سالانه ۹۰ هزار مگاوات ساعت برق جهت ارائه خدماتی همچون روشنایی پارک‌ها و فضای سبز، نورپردازی ابنیه تاریخی، آب‌نماها و سامانه‌های آبیاری مصرف می‌شود؛ بنابراین ضرورت دارد که میزان مصرف انرژی در مجموعه بزرگ شهرداری مدیریت شود.
معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان درخصوص مدیریت صحیح مصرف انرژی خاطرنشان کرده بود: تاکنون اقدامات زیادی در زمینه کاهش مصرف انرژی و مدیریت صحیح آن صورت گرفته که برخی از آن‌ها شامل تعویض پروژکتورهای پرمصرف و اقدامات اصلاحی سامانه‌های آبیاری است و مصرف این میزان انرژی الکتریکی از سوی شهرداری اصفهان به حد بهینه رسید. در حال حاضر شهرداری اصفهان ۶۰۰ کیلووات ظرفیت نیروگاه خورشیدی دارد که در قالب ۳۳ نیروگاه با مقیاس متوسط و کوچک معادل سه درصد از حجم انرژی شهرداری را تولید می‌کنند. سیاست شورای اسلامی شهر و شهردار اصفهان در راستای افزایش این ظرفیت است و به دنبال این هستیم که این ظرفیت را به دو برابر برسانیم.
تجدیدپذیرها؛ کاهنده آلاینده‌ها
واقعیت آن است که بهره‌مندی از انرژی‌های تجدیدپذیر به غیر از مزایای فراوانی که به آن اشاره شد، در کاهش آلاینده‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی تأثیر بسزایی دارد؛ به خصوص در شرایطی که آلودگی هوا با شدت زیادی کلان‌شهرهایی چون اصفهان را تحت تأثیر خود قرار داده است، قطعاً این انرژی‌های پاک، قادر به رفع بخش قابل‌توجهی از این آلایندگی‌ها است؛ زیرا طبق گزارش بانک جهانی، عمده مشکلات آلودگی هوای کلان‌شهرها، ناشی از آلاینده خودروها به‌ویژه خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین فرسوده است. نیروگاه‌های فسیلی نیز در افزایش آلاینده‌ها و تشدید آلودگی هوا مؤثر هستند. ازاین‌رو حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
مسعود خیری، کارشناس و فعال محیط‌زیست ضمن اشاره به ظرفیت بالای ایران در برخورداری از انرژی خورشیدی می‌گوید: تأمین بیش از ۱۰ درصد از انرژی کلی تولیدی در دنیا با روش‌های تجدیدپذیر است؛ ولی در ایران با وجود قابلیت فراوانی که در زمینه بهره‌مندی از این انرژی‌ها به خصوص خورشیدی وجود دارد، درصد بسیار پایینی از تولید انرژی طریق تجدیدپذیرها تأمین می‌شود. ایران بیش از ۳۰۰ روز آفتابی دارد؛ این به معنای اوج قابلیت برای روی‌آوری به انرژی خورشیدی است.
وی اضافه می‌کند: اما با وجود چنین قابلیتی، هنوز از آن استفاده لازم نشده است؛ در صورتی که انرژی خورشیدی، پاک و با کمترین اثرات مخرب زیست‌محیطی است و شاید هم مهم‌ترین راه‌حل برای حذف سوخت‌های آلاینده به شمار آید.
این کارشناس محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: همچنین بهره‌مندی از انرژی‌های پایداری چون خورشیدی، منافع دیگری چون اشتغال‌زایی و درآمدزایی و کاسته شدن از مهاجرت‌ها را به دنبال خواهد داشت.
خیری در رابطه با تأثیر چنین انرژی‌هایی در کاهش آلایندگی‌ها اظهار می‌کند: استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر مانند برق، باد و خورشید و استفاده از سوخت مناسب برای خودروها، راهکارهای مؤثری برای حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی است؛ به همین دلیل، بسیاری از کشورهای دنیا به‌سوی تأسیس و استفاده از نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند. البته نیروگاه‌های تجدیدپذیر هم یک‌سری از آلایندگی‌ها را خواهند داشت و مشکلاتی هم برای استفاده از آن‌ها وجود دارد؛ ولی در هر حال، آسیب آن‌ها بسیار کمتر و غیر مخرب‌تر از نیروگاه‌های فسیلی خواهد بود؛ ضمن اینکه نیروگاه‌های خورشیدی به لحاظ اقتصادی نیز به‌صرفه‌تر هستند.
وی خاطرنشان می‌کند: بهره‌برداری از نیروگاه‌های خورشیدی، برای کلان‌شهر اصفهان از پتانسیل بیشتری نسبت به سایر نیروگاه‌های تجدیدپذیر برخوردار است؛ به همین دلیل شهرداری اصفهان اقدام به استفاده از انرژی خورشیدی کرده است. لازمه روی آوردن بیشتر به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، تأمین زیرساخت‌های لازم است که بدون تردید این اقدام، نیازمند مدت زمان نسبتاً طولانی خواهد بود. به علاوه برای فراگیرشدن بهره‌مندی از انرژی‌های پایدار، فرهنگ‌سازی گسترده‌ای لازم است تا به‌تدریج مسئولان، فعالان و مردم جامعه استفاده از چنین انرژی‌های پایدار و بی پایانی را بر دیگر انرژی‌ها ترجیح دهند. در آن زمان می‌توان به‌سوی تأمین کل انرژی مورد نیاز از نیروگاه‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم./ایمنا
گزارش از: نفیسه زمانی‌نژاد
