سال‌هاست که جنگل‌ها و مراتع کشور طعمه حریق می‌شوند اما علی‌رغم تمام هشدارهایی که از فصل بهار نسبت به وقوع این آتش‌سوزی‌ها داده می شود همچنان این عرصه‌های طبیعی در بسیاری از مناطق کشور می‌سوزند و جان برخی هموطنان را نیز می‌گیرد. مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها می‌گوید: نیروهای مردمی همیشه در مواقع آتش‌سوزی نسبت به تمام دستگاه‌ها پیشگام هستند.
بسیاری از هموطنان دلسوز به‌محض وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع لحظه‌ای تعلل نمی‌کنند و خود را به خط مقدم مبارزه با آتش می‌رسانند و با طی کردن مسیر در مناطق صعب‌العبور با کمترین امکانات و گاهی با دست خالی برای نجات منابع طبیعی با حریق می‌جنگند این در حالیست که طی سال‌های اخیر انتقادات زیادی به سازمان‌های متولی در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست در زمینه تجهیز نکردن و همچنین ارائه ندادن آموزش‌های لازم به نیروهای مردمی همچنین به سایر دستگاه‌ها بابت تعلل، تاخیر و امتناع از اعزام بالگرد برای کمک به اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع شده است اما این انتقادات امسال با انتشار خبر اعزام دو بالگرد و یک هواپیمای آب‌بر به کشور ترکیه برای کمک به اطفای حریق در جنگل‌های جنوب این کشور بیشتر شده است.
سال گذشته البرز زارعی از کهگیلویه و بویراحمد، مختار خندانی، بلال امینی و یاسین کریمی از استان کرمانشاه و محمد جواد مختاری در استان فارس جان بر کف گرفتند و در راه حفاظت از منابع طبیعی و مبارزه با آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس جان خود را از دست دادند اما این حوادث تلخ امسال نیز تکرار شد و چهار تن دیگر از هموطنان را در استان فارس از دست دادیم.
حسین میرزایی – مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها- ضمن استناد به قانون «حمایت قضایی و بیمه‌ای از ماموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی» می‌گوید: این قانون به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست این اختیار را داده تا بتوانند از همیاری و همکاری نیروهای مردمی در راستای حفاظت از منابع طبیعی بهره‌مند شوند همچنین در آیین‌نامه اجرایی این قانون تاکید شده سامانه‌ای به‌عنوان سامانه همکاری داوطلبان تعریف شود تا مردم در آن ثبت نام کنند.
وی با اشاره به طرح «همیاران طبیعت» سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اظهار می‌کند: از خرداد ماه سال گذشته تاکنون ۱۱۳ هزار نفر در سامانه همیار طبیعت ثبت‌نام کرده‌اند و به‌عنوان همیار طبیعت آموزش دیده و سازماندهی شده‌اند.
مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها در پاسخ به این پرسش که آیا دستورالعمل یا شیوه‌نامه‌ای درباره حضور نیروهای مردمی در عملیات اطفای حریق وجود دارد؟ می‌گوید: هم در قانون و هم در شیوه‌نامه‌ای که تدوین کرده‌ایم به مواردی درباره چگونگی حضور نیروهای مردمی در عرصه‌های منابع طبیعی و کمک در راستای اطفای حریق و حمایت از افرادی که دچار خسارت یا آسیب شده‌اند، اشاره شده است. دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها شیوه‌نامه‌ای را به استان‌ها ابلاغ کرده که در آن تاکید شده است همیاران طبیعت در زمینه آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع باید عمدتا در ارتباط با مباحث پیشگیری، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی به ما کمک کنند چرا که معتقدیم اطفای حریق عملیاتی تخصصی است که نیاز به تجهیزات و آموزش حرفه‌ای دارد و پیشگیری از وقوع حریق مهم‌تر از اطفای آن است.
وی خاطرنشان می‌کند: گرچه نیروهای مردمی می‌توانند در اطفای کم خطر حریق در جنگل‌ها و مراتع کمک کنند تا در همان لحظات ابتدایی و پیش از گسترش حریق آن را مهار کنند اما زمانی‌که این آتش‌سوزی‌ها گسترش پیدا می‌کند به امکانات ویژه و یگان اطفای حریق مجهز و آموزش دیده‌ای نیاز است تا آتش‌سوزی مهار شود و بهتر است نیروهای مردمی این کار را به ماموران یگان بسپارند.
میرزایی در پاسخ به این پرسش که آیا تمام ۱۱۳ هزار نفر همیاران طبیعت تحت آموزش اطفای حریق قرار گرفته‌اند؟ می‌گوید: همیاران طبیعت به سه سطح مختلف شامل همیار طبیعت مروج، همیار طبیعت دانش‌آموز و همیار طبیعت محافظ تقسیم شده‌اند که طی چهار ماه ابتدای سال جاری تلاش شد تا حدود ۳۰ هزار نفر از همیاران طبیعت محافظ که به‌نوعی در عرصه‌های منابع طبیعی حضور دارند و گاهی خود جزو بهره‌برداران و مجریان طرح‌های منابع طبیعی هستند را با مباحث کلی منابع طبیعی و بحث اطفای حریق آشنا کنیم و آموزش دهیم.
مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه همچنان تاکید داریم که عملیات تخصصی اطفای حریق توسط نیروهای کادر سازمان جنگل‌ها، نیروهای دولتی، نظامی و انتظامی انجام شود همانطور که در قانون نیز به آن اشاره شده است، اذعان می‌کند: با این حال لازم است آموزش نیروهای مردمی توسعه پیدا کند چراکه عرصه‌های منابع طبیعی وسیع هستند و ما با جمعیت عمده‌ای از افراد و گروه‌های هدف که به‌نوعی در ارتباط مستقیم با منابع طبیعی هستند، مواجه هستیم. از این رو لازم است آموزش‌ها هم به‌لحاظ کیفی و هم به‌لحاظ کمی توسعه پیدا کند تا کمتر شاهد آسیب دیدن مردم عزیز در عرصه‌های منابع طبیعی باشیم.
میرزایی اضافه می‌کندد: در تبصره ذیل ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع تاکید شده که در مواقع آتش‌سوزی در جنگل‌ها تمام دستگاه‌های کشوری و لشکری باید در اطفای حریق کمک کنند. دستگاه‌ها نیز تا حد توان خود در این زمینه کمک می‌کنند اما واقعیت این است که مردم نسبت به همه دستگاه‌ها پیشگام هستند و برای اطفای حریق در عرصه حضور پیدا می‌کنند همانطور که در حادثه اخیری که متاسفانه در استان فارس شاهد آن بودیم عشایر، مرتع‌داران و جوامع محلی در عرصه حاضر شدند.
وی ادامه می‌دهد: مردم همیشه در عرصه‌های منابع طبیعی و در زمان وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع حضور دارند و منابع طبیعی همیشه مدیون حضور مردم بوده چراکه هرجا مردم حضور داشته‌اند منابع طبیعی حفظ شده است. اکنون نیز در چند استان زاگرس نشین که نیروهای مردمی بهتر سازماندهی شده‌اند کمترین میزان حریق را داشته‌ایم چراکه مردم پای کار هستند و به محض وقوع حریق خود را به محل می‌رسانند.
تاکید قانون بر ضرورت و لزوم همکاری تمامی ماموران دولتی اعم از کشوری و لشکری در مواقع وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها در مقابل تقاضای نیروهای جنگل‌بانی و … موضوعی نیست که امروز یا دیروز به گوش دستگاه‌ها و نهادهای دولتی رسیده باشد. این قانون و بالاخص ماده ۴۷ آن در سال ۱۳۴۶ یعنی بیش از پنچ دهه پیش به‌تصویب رسیده اما با گذشت حدود نیم قرن همچنان به‌خوبی اجرا نمی‌شود.
میرزایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به آیین‌نامه اجرایی حمایت قضایی و بیمه‌ای از ماموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی و آیین نامه اجرایی ماده ۲۰ قانون مدیریت بحران می‌گوید: داوطلبانی که در ارتباط با حریق در جنگل‌ها و مراتع دچار آسیب می‌شوند به‌عنوان فداکار خدمت شناخته می‌شوند و برای حمایت از این فداکاران خدمت آیین‌نامه‌ای تدوین شده است که طبق آن داوطلبان آسیب‌دیده یا خانواده داوطلبان فوت شده تحت حمایت مالی و بیمه‌ای قرار می‌گیرند.
مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان جنگل‌ها در پاسخ به این پرسش که آیا ادارات منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها از افرادی که در منطقه و برای اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع حضور دارند، اطلاع دقیقی دارند؟ پاسخ می‌دهد: ما مشخصات تمام افرادی که در سامانه همیاران طبیعت ثبت نام کرده‌اند را داریم و نحوه سازماندهی نیروهای مردمی نیز در قالب آیین‌نامه‌ای در اردیبهشت ماه امسال به استان‌ها ابلاغ شد. در این آیین‌نامه چهار گروه را تحت عنوان گروه‌های پشتیبانی، امداد، اطفای حریق کم خطر و پیشگیری مشخص کردیم تا نیروهای مردمی براساس توانایی‌های خود در قالب این گروه‌ها سازماندهی شوند. این گروه‌ها هر یک سرگروه مشخصی دارند و از طریق این ارتباطات مشخص است که در هر منطقه چه افرادی و با چه توانایی‌هایی حضور دارند. با این حال خارج از این شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها مردم همچنان پای کار هستند که لازم است از این عزیزان به‌خاطر احساس مسئولیتی که نسبت به عرصه‌های منابع طبیعی دارند، تشکر کنیم.
میرزایی در پایان درباره تامین تجهیزات و امکانات اطفای حریق برای گروه‌ها و نیروهای مردمی اظهار می‌کند: ما تا حد امکان تلاش کردیم تا تجهیزات و امکانات مورد نیاز تمام نیروهای مردمی اعم از کوهنوردان، همیاران طبیعت، سازمان‌های مردم نهاد، جوامع محلی، تعاونی و تشکل‌های منابع طبیعی و بهره‌برداران منابع طبیعی را تامین کنیم اما واقعیت این است که تعداد نیروهای مردمی زیاد و در عین حال عرصه‌های منابع طبیعی وسیع است و به‌همین‌خاطر تجهیزات و امکاناتی که در اختیار داریم به تک تک این افراد نمی‌رسد اما سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری تا چند روز آینده تجهیزات انفرادی را بین گروه‌های مردمی توزیع می‌کند که طبق مکاتباتی که با برخی استان‌ها داشته‌ایم قرار است یک نماینده از هیئت کوهنوردان و یک نماینده از سازمان‌های مردم نهاد که مرتب در عرصه‌های منابع طبیعی حضور دارند معرفی شوند تا این تجهیزات انفرادی که شامل پوتین و دستکش و … می‌شود را به آنان تقدیم کنیم.
گرچه مسئولان سازمان جنگل‌ها از جمله مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی این سازمان از آموزش، سازماندهی و تجهیز نیروهای مردمی خبر می‌دهند با این وجود با توجه به شرایط مناطق جنگلی کشور و وسعت و تعداد حریق‌های جنگلی لازم است تلاش بیشتر و با سرعت بالاتری نسبت به تامین تجهیزات و ارائه آموزش‌های لازم به نیروهای مردمی صورت گیرد.
ثبت نام در سامانه‌های ویژه نیروهای داوطلب و برگزاری دوره‌های آموزشی گرچه می‌تواند به حفظ جان و سلامت نیروهای مردمی و داوطلب اطفای حریق کمک کند اما آنان منتظر رسیدن تجهیزات و آموزش نمی‌مانند و با وقوع کوچکترین حریق در عرصه‌های طبیعی خود را به دل آتش می‌زنند. آنچه در این میان می‌تواند جان و سلامت آنان را حفظ کند، عمل کردن دستگاه‌های دولتی به وظایف قانونی خود است. دستگاه‌هایی که از امکاناتی نظیر بالگرد و هواپیمای آب‌بر و نیروهای تخصصی و آموزش دیده اطفای حریق برخوردارند باید به اطفای حریق جنگل‌ها کمک کنند تا هم منابع با ارزش طبیعی و هم جان انسان‌ها حفظ شود. هر چند مردم در جهت حفظ منابع طبیعی پیشگام هستند اما انتظار می رود دستگاه‌ها در اعزام بالگرد و تامین کامیون آب‌بر و خودرو برای حمل نیروهای اطفای حریق کوتاهی نکنند و زمان را از دست ندهند./منبع : ایسنا
