بحران جهانی فقر انرژی و ضرورت تغییر الگوهای مصرف

نقش انرژی و سوخت در فعالیت‌های روزمره و زندگی امروز بشر برکسی پوشیده نیست و محدود بودن این منابع حیاتی، باعث شده تا جوامع به‌سمت تغییر الگوهای مصرف وتغییر رفتارها دراستفاده از انرژی بروند و دولت‌ها به فکر راههایی برای صرفه‌جویی، کاهش هزینه‌های سرسام آور آن و یافتن‌ انرژی های نو باشند.

اهمیت انکار ناپذیر نقش انرژی در تامین نیازهای اولیه انسانی و نقش تعیین کننده آن در صنعت، اقتصاد، کشاورزی، حمل و نقل و … باعث شده تا میزان و الگوی مصرف انرژی، شاخص مهمی در توسعه اقتصادی یک کشور محسوب می شود.

بر اساس گزارش موسسه آمار ملی انگلیس، سال ۲۰۲۰ کاهش استفاده از سوخت های فسیلی و مصرف انرژی از جمله سوخت به دلیل محدودیت های همه گیری کرونا بود فشار کمتری بر محیط زیست وارد کرد و این امر همچنین به بهبود کیفیت هوا درجهان کمک کرد.

این گزارش نشان داد: میزان تولید گازهای گلخانه ای ناشی از سوزاندن سوخت های فسیلی ۲۱.۹ درصد، مصرف برق و گاز طبیعی به ترتیب ۳.۸ و ۹.۴ درصد در این سال کاهش یافته است. این مرکز همچنین  به تغییر الگوی مصرف خانوارها بین ژانویه و سپتامبر (دی- شهریور)  در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹ اشاره دارد.

بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، در حدود یک قرن گذشته، میزان وابستگی جهان به انرژی بطور قابل توجهی افزایش یافته است. مصرف انرژی در حدود ۵۰ سال اخیر بیشتر از مصرف انرژی در دو قرن پیش از آن بوده است.

کاهش شدید استفاده از حمل و نقل در نتیجه محدودیت های کرونایی به ویژه حمل و نقل هوایی یکی از فاکتورهای مهم بوده به طوری که تعداد پروازهای مسافربری ۶۷.۷ درصد و پرواز هواپیماها ۵۵.۹ درصد کاهش یافت و به کاهش ۵۶.۶ درصدی تولید گاز دی اکسید کربن منجر شد.

این در حالیست که در سال ۲۰۲۰ مصرف برق در برخی از کشورها مانند ترکیه افزایش یافته است. بر اساس گزارش شرکت برق ترکیه، این کشور در سال ۲۰۲۰ میلادی به میزان ۲۹۰.۸۶ میلیارد کیلووات در ساعت مصرف برق داشته است و همزمان تولید برق را نیز افزایش داده است. ترکیه افزایش تولید برق با استفاده از منابع داخلی و انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار برنامه انرژی خود دارد.

نروژ، تولید کننده نفت اما مبتکر استفاده از خودروهای برقی

نروژ که خود تولیدکننده عمده نفت خام در اروپا محسوب می شود، نخستین کشور جهان است که بیش از نیمی از خودروهای ثبت شده اش در سال گذشته میلادی با نیروی برق کار می کرد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، گروه صنعت خودرویی شورای اطلاع رسانی تردد جاده ای نروژ “او اف وی” اعلام کرد که موتور ۵۴.۳ درصد خودروهایی که در سال گذشته میلادی (۲۰۲۰) وارد بازار این کشور شمال اروپا شده اند، برقی است، در حالی که این نسبت در سال پیش از آن ۴۲.۴ درصد بوده است.

ژاپن خودروهای بنزینی را از خیابان‌ها حذف می‌کند

دولت ژاپن اخیرا اعلام کرده که قصد دارد در ۱۵ سال آینده در قالب طرحی برای رسیدن به انتشار صفر گازهای کربنی، خودروهای بنزینی را حذف کند.

 ژاپن همچنین در قالب این طرح قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ سالانه به رشد اقتصادی سبز (غیرآلاینده) نزدیک به ۲ تریلیون دلاری برسد. “راهبرد رشد سبز” به عنوان یک طرح اقدام به منظور تحقق تعهد اعلام شده یوشیهیده سوگا نخست وزیر ژاپن در ماه اکتبر (مهر) برای از میان برداشتن انتشار گازهای آلاینده تا اواسط قرن جاری مطرح شده است.

مصرف بهینه انرژی به غیر از سیاست های تشویقی دولت ها از جمله در نظر گرفتن تخفیف هایی در کاهش مصرف انرژی، به اقداماتی در استفاده از انرژی های پاک نیاز دارد. در برخی از کشورها مانند صربستان استفاده از پانل های خورشیدی در سطح استفاده خانوارها دیگر موضوعی غیرممکن نیست.

در صربستان ساعات استفاده از نور خورشید بسیار بیشتر از بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی است. در آلمان برای مثال حدود یک هزار کیلووات در ساعت برق از پانل های خورشیدی تولید می شود که این رقم در صربستان یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۴۰۰ کیلووات در ساعت است. با وجود ساعات کمتر نور خورشید در آلمان این کشور دارای ظرفیت تقریبا ۵۰ گیگاوات انرژی خورشیدی است که ۵ هزار برابر بیشتر از ظرفیت ۱۰ مگاواتی در صربستان است.

در صربستان تاکنون با مستقر کردن صدها ایستگاه برق خورشیدی، الکتریسته پاک به افراد و صاحبان تجاری ارائه می شود.

اما در خارج از سطح اقدامات دولتی، شیوه هایی نیز وجود دارد که بااستفاده از آنها می توان مصرف برق و هدر رفت منابع انرژی را کاهش داد و هزینه ها را صرفه جویی کرد.

به گفته کارشناسان، آسان ترین راه تغییر در عادت های شخصی و کاهش مصرف است که می تواند تغییراتی را به دنبال داشته باشد.

آنها می گویند به عادت های خود فکر کنید: آیا وقتی در حال مسواک زدن هستید شیر آب همچنان باز است؟ وقتی از اتاق خارج می شوید لامپ آن هنوز روشن است؟ آیا لازم است که رایانه شما در طول روز روشن باشد؟ مسائل زیادی وجود دارد که مصرف انرژی ما را بیش از حد نیاز ما می کند.

دنیای پیرامونی ما پر از وسائلی است که انرژی مصرف می کنند و پیوسته روشن هستند. شاید آنها به تنهایی برق زیادی را مصرف نکند اما وقتی با هم جمع می شوند مقدار زیادی نیرو هدر می رود.

به ویژه در کشورهایی که زمستان های سرد و طولانی را تجربه می کنند از جمله برخی کشورهایی اروپایی، استفاده از لباس های گرم تر درداخل خانه و کاهش درجه وسائل گرمایشی یکی از شیوه های مورد تاکید برای صرفه جویی در مصرف انرژی است. پوشاندن درز پنجره ها نیز برای کاهش هدر رفت گرما توصیه می شود.

توجه به مصرف انرژی در ساخت خانه ها

کشورهای پیشرفته که بسیاری از آن ها اتفاقا از فقر منابع انرژی رنج می برند، در هر ساخت‌وسازی ابتدا مصرف انرژی را در نظر می‌گیرند. آن‌ها حتی برای ساخت یک خانه ابتدا به منابع انرژی آن فکر می‌کنند و تلاش می‌کنند از لامپ‌های ال‌ای‌دی یا حتی از نور خورشید استفاده کنند. هرچه تکنولوژی در یک کشور پیشرفته‌تر باشد، بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز در آن کشور پررنگ‌تر خواهد بود.

در انگلیس، یکی از راهکارهای جلوگیری از مصرف بی رویه انرژی در ساختمانهای مسکونی،اداری و تجاری، توجه به استانداردهای تعریف شده در حوزه ساخت و ساز است. استانداردهایی که از سوی شهرداری ها و نهادهای مرتبط تعریف و ابلاغ شده، باید در امر ساخت و ساز کاملا رعایت شود.

پس انداز منابع مالی، بهبود اقتصاد، حفظ محیط زیست، تقویت امنیت ملی، بهبود کیفیت زندگی از جمله دلایلی است که کشورها را وادار می کند تا در زمره آنهایی قرار بگیرند که کمتر انرژی مصرف می کنند. بهره وری انرژی به معنای زمانی است که دستگاهی برای ارائه خدمات مشابه از انرژی کمتری استفاده می کند. به عنوان مثال ، یک لامپ LED از لامپ هالوژن سنتی کارآمدتر است زیرا از انرژی الکتریکی بسیار کمتری برای تولید همان مقدار نور استفاده می کند.

اصطلاح «صرفه جویی در انرژی» لزوما به معنای استفاده کمتر یا قطع مصرف انرژی نیست بلکه هدف ، استفاده بهینه و جلوگیری از استفاده بیش از حد یا هدر دادن منابع انرژی است که تغییرات ساده رفتاری می تواند به آن کمک کند. پایین آوردن ترموستات ، به ویژه هنگامی که در خانه نیستیم یا وقتی خواب هستیم. خاموش و یا جدا کردن وسایل از پریز برق درصورت عدم استفاده از آنها  یا کاهش تردد با خودرو همگی روش های ساده ای هستند که مقدار قابل توجهی از انرژی را ذخیره کرده و مقدار قابل توجهی هزینه ها را کاهش می دهد.

بهای انرژی، عامل موثر در میزان مصرف

یکی از محرک ­های مهم صرفه­ جویی در بخش انرژی، بهای این کالا است. قیمت بنزین در بسیاری از کشورهای اروپایی در زمان حاضر بین یک تا دو یورو است و این رقم برای بیشتر مردم و حتی برای خانواده هایی که از درامد نسبتا خوبی برخوردار هستند، رقم قابل توجهی است. شاید به همین دلیل است که در بسیاری ازکشورها، مردم فقط در مواقع ضروری به سمت استفاده از  خودروهای شخصی می روند و از این طریق، علاوه بر صرفه جویی در سوخت، در میزان هزینه های زندگی نیز صرفه جویی می کنند.

این مسئله درخصوص بهای سوخت خانگی و برق هم صدق می کند. به همین دلیل است که این روزها، شرکت های سازنده خودرو و لوازم خانگی برقی به ویژه وسایل سرمایشی و گرمایشی به شدت درحال رقابت برای تولید محصولاتی با مصرف کمتر هستند. 

کنتورهای هوشمند 

بر اساس گزارش مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی اس اس آر اِن SSRN، برخی کشورهای اروپایی از چند سال پیش سیاست نصب کنتورهای هوشمند برای تمامی مشترکین برق را در دستور کار قرار داده اند. نصب این کنتورها مزایایی همچون حذف هزینه های قرائت و کاهش سرقت برق را به دنبال دارد. علاوه بر این اعمال تعرفه گذاری پویا در قیمت برق، با استفاده از کنتورهای هوشمند، تا دهها میلیارد یورو صرفه جویی در هزینه های تولید برق برای اروپا به ارمغان خواهد آورد. برخی کشورهای اروپایی درسال های قبل برنامه ریزی کرده بودند که تمام کنتورهای برق را تا پایان ۲۰۲۰ به کنتورهای هوشمند تبدیل کنند.

بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی یاد شده، همچنین تعرفه گذاری شناور یکی از راه های کمک به صرفه جویی در برق در برخی کشورها است. این روش  این امکان را فراهم می کند که قیمت برق مصرفی مشترکین در روزها و ساعت های مختلف، متناسب با قیمت تولید برق در آن زمان ها تعیین شود. تعرفه گذاری زمان واقعی (RTP) و تعرفه گذاری اوج مصرف (CPP)، از قابلیت های این نوع تعرفه گذاری هستند.

به این ترتیب این امکان فراهم می شود که در زمان های اوج مصرف، که هزینه تولید برق بالاتر است، قیمت برق نیز افزایش یابد. در نتیجه مردم نیز تلاش خواهند کرد که در اوج مصرف، تقاضای برق خود را کاهش دهند که در نهایت به صرفه جویی در هزینه های تولید برق منجر می شود.

حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر

در آمریکا بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی این کشور مصرف سالانه انرژی از منابع تجدیدشدنی در مقایسه با مصرف زغال سنگ برای اولین بار از قبل از سال ۱۸۸۵ در سال ۲۰۱۹ پیشی گرفته است. این نتیجه کاهش مداوم استفاده از زغال سنگ برای تولید برق طی یک دهه گذشته در این کشور و نیز افزایش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر شامل باد و انرژی خورشیدی است.

منابع فنلاندی گزارش داده اند که مصرف انرژی در این کشور سال گذشته یک درصد کاهش یافته است. در این کشور مصرف برق حدود دو درصد درمقایسه با سال ۲۰۱۸ کاهش داشته که عمدتا به دلیل کاهش تقاضا در سطح صنایع سنگین بوده است.

استفاده از انرژی تجدیدشدنی ۴۳ درصد از کل مصرف انرژی فنلاند را تشکیل می دهد که این امر باعث شده این کشور در ۶ سال گذشته از هدف تعیین شده در سهم خود از مصرف ۳۶ درصدی استفاده از منابع تجدیدشدنی فراتر رود.

بر اساس تحقیقات اخیر یک مرکز مطالعاتی به نام  شورای آمریکا، آلمان برترین کشور در رده بندی کشور از نظر بهره وری انرژی است.

رتبه برتر آلمان در جهان به این دلیل است که ۱۵ سال پیش ، سیاستمداران آلمانی توافق کردند که به تدریج کشور را از سوخت های فسیلی و انرژی هسته ای جدا کنند. این امر باعث بهبود کارایی کشورها شده است زیرا سوخت های فسیلی و انرژی هسته ای دو مهم ترین آسیب رسان ترین ها در تولید انرژی هستند ، بنابراین با حذف این فرایندها، کارایی کل کشور در زمینه انرژی بهبود یافته است. آلمان همچنین در کنار چنین تدابیری، مصرف ذغال سنگ و نفت را کاهش داده است و تنها در سال ۲۰۱۴ آلمان نیمی از مزارع بادی اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داد.

ایتالیا در رتبه بعد از آلمان قرار دارد که استفاده از برق با استفاده از انرژی تجدیدپذیر را در دستور کار خود تا سال ۲۰۲۰ قرار داده است.

در ۱۰۰ سال گذشته یکی از منابع طبیعی که سرخط مهمترین اخبار جهان را تشکیل داده است نفت بوده که نه تنها تولید ثروت کرده بلکه باعث بروز جنگ ها و سرنگونی حکومت هایی نیز شده است. تولید برق منبع جایگزینی محسوب می شود که در آینده نه چندان دور می تواند در صورت خودداری از مصرف بی رویه آن در صنایع دیگری از جمله صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار گیرد.

به گفته کارشناسان، مصرف انرژی در منازل ایران ۲ تا ۶ برابر خانه‌های اروپایی بوده که اگر با اقلیم اروپا مقایسه شود متوجه می‌شویم که مصرف انرژی در ایران تا ۱۰ برابر بیشتر است.

به گفته محسن دلاویز مدیرعامل وقت شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، سرانه مصرف سوخت در خودروها در ایران بالا است و علیرغم اینکه سرانه خودرو در کشور نسبتا پایین است اما میزان مصرف سوخت بالاست به طوری که به ازای هر هزار نفر در ایران ۲۰۰ خودرو در آمریکا ۸۰۰ خودرو و در ایتالیا ۶۸۰ خودرو وجود دارد اما مصرف بالا است. در هر صد کیلومتر ۸ لیتر مصرف سوخت داریم که این رقم در اروپا ۵.۵ لیتر است که برای ۴ لیتر هدف‌گذاری شده است./منبع : ایرنا